Kalp cerrahisinin tarihine baktığımızda aslında ilk koroner bypass ameliyatlarının çalışan kalple yapıldığını görürüz. İlk olarak Sovyet cerrah Kolesov 1963 yılında çalışan kalpte bypass ameliyatını gerçekleştirmiştir.
Sonraki yıllarda kalp akciğer makinesinin kullanılmaya başlanmasından sonra bypass ameliyatları kalp akciğer makinesi kullanılarak kalbi durdurarak yapılmıştır. Kalp akciğer makinesi kullanılarak kalbin durdurulması neticesinde hareketsiz ortamda bypass ameliyatı konforlu bir biçimde yapılabiliyordu. Hareket halinde çalışan bir organda ameliyat yapılmasına nazaran cerrah tarafından bizzat görülerek, özenli bir şekilde gerçekleştirilen operasyon çok daha güvenli ve konforludur. Fakat burada dikkat edilmesi gereken detay, gerekli konforun sağlanmasına olanak tanıyan kalp ve akciğer makinesinin pek de masum olmadığıdır.
Vücut kanının oksijenlendirilmesi sonrasında makine tarafından tekrar tüm organlara pompalanıyor olması fizyolojik olmayan bir dolaşım oluşturmaktadır. Bu işlem böbrek, akciğer, beyin ve kalp gibi organlarda önemli fonksiyon bozukluklarına neden olabilmektedir. Sağlam hastada önemsenmeyecek fonksiyon kayıpları ilgili organların fonksiyonları ameliyat öncesinde de iyi olmayan hastalarda hayati tehdit oluşturan komplikasyonlara neden olabilmektedir.
1990’lı yıllarda kalp akciğer makinesinin yan etkileri ile ilgili oldukça fazla eleştirel makaleler yayınlanmaya başladı ve bu etkileri bertaraf etmek için çalışan kalpte bypass ameliyatı tekrar gündeme geldi. Çalışan kalpte bypass ameliyatı bu yıllarda çok popüler oldu ve neredeyse artık kalp akciğer makinesine gerek olmadığı düşüncesi hakim oldu. Ama yıllar içinde denge sağlandı ve bugün bypass ameliyatında hangi yöntemin kullanılacağı hastaya göre karar verilir hale geldi.
Kalbin kalp-akciğer pompasına bağlanmasına, kalbin durdurulmasına gerek kalmadan gerçekleştirilen cerrahi yöntemdir. Cerrah ameliyat esnasında kullandığı özel cihazlar yardımıyla sadece kalbin üzerinde çalışacağı bölgenin hareketlerini azaltacaktır. Sadece bypass yapılacak bölgenin hareketlerinin azaltılması kalbin vücuda ve kendisine kan pompalamasına devam etmesine olanak sağlayacaktır. Bu sayede yaşam için gerekli dolaşım normal olarak devam edecektir. Bypass uğramadan geçme ve köprüleme anlamlarına gelmektedir. Greft kalbe farklı yollardan kan getiren damardır. Greft olarak en sık göğüsten alınan atardamar (LIMA), koldan ve bacaktan alınan damarlar kullanılmaktadır. Cerrah, grefti gözle zor görülebilecek incelikte olan iğne ve ipliklerle özel büyütmeli gözlükler kullanarak sağlıklı olan koroner arter kısmına dikecektir. Uygulama sonrasında bölgeye kan ulaşması sağlanmaktadır. Bu sayede tıkanıklık veya darlık nedeniyle aksayan kan akımı buraya uğramadan arterin uç kısmına ulaşacaktır.
Kalbin geçici olarak durdurulması amacıyla Kalp-Akciğer Pompası kullanılması dolaşan kanın oksijenatörün yabancı yüzeylerle etkileşmesine neden olacaktır. Bu durum vücudun savunma mekanizmalarının bir kısmının tetiklenmesine neden olabilmektedir. Vücudun bu duruma vereceği yanıt adeta organ reddine benzeyecektir. Fakat genellikle çok daha hafif bir reaksiyon meydana gelmektedir. Meydana gelen hafif reaksiyon ise organlarda geçici fonksiyon kayıplarına, sendelemeye neden olabilmektedir.
Organlarda geçici fonksiyon kayıpları ve sendelemeler özellikle operasyon öncesinde de böbrek, akciğer ve kalp fonksiyonları iyi durumda olmayan hastalarda organ yetmezliğine neden olabilir. Daha net bir örnek vermemiz gerekirse ameliyat öncesinde orta derecede eforda nefes darlığı çeken bir KOAH hastası böyle bir durumda akciğer yetmezliğine girebilmektedir. Bu durum nedeniyle kişinin günlerce solunum cihazına bağlı kalması durumu yaşanabilmektedir. Başka bir örnekte ise diyalize girmesine gerek olmamasına rağmen böbrek fonksiyonlarında bozukluk olan bir hastanın bu süreci yaşaması sonrasında operasyon sonrasında 1-2 kez diyaliz seansına ihtiyaç duyması mümkündür. Bu süreçte beyinle ilgili önemli süreçler de yaşanabilmektedir. Özellikle yaşlılarda organların fonksiyonlarını kısa süreli yitirmeleri, sendelemeleri geçici kişilik değişimlerine ve halüsinasyonlar görmelerine neden olabilmektedir.
Çalışan kalpte bypass ameliyatı günümüzde; felç geçirmiş hastalarda, kan sulandırıcı ilaç kullanımının tehlikeli olduğu hastalarda, kalp kasılma problemleri yaşayan hastalarda, KOAH hastalarında ve ileri yaşlardaki hastalarda başarılı bir şekilde uygulanabilmektedir. Biz kliniğimizde koroner bypass ameliyatlarını çoğunlukla çalışan kalpte yapmaktayız. Elbette kesin kararı hastanın damar yapısı ve ek hastalıklarına göre vermekteyiz.
